Jak skutecznie kontrolować paliwo w firmowej flocie pojazdów za pomocą monitoringu GPS?

Jak skutecznie kontrolować paliwo w firmowej flocie pojazdów za pomocą monitoringu GPS?08.06.2018
Rozwój systemów lokalizacji GPS w branży flotowej w bardzo krótkim czasie wykreował potrzebę zdalnego kontrolowania paliwa. Sen z powiek przedsiębiorców spędzały obawy o zatankowane do firmowych samochodów paliwo.

Przez ostatnie dwie dekady, w których monitoring GPS funkcjonuje pełną parą rozwinęło się kilka metod kontroli paliwa w firmowej flocie. Poniżej omawiamy najbardziej popularne narzędzia do kontroli paliwa stosowane w systemach monitoringu GPS.

Jakie parametry można mierzyć, aby kontrolować paliwo w firmowych autach?

Na samym początku warto omówić wartości, których kontrola może pomóc ocenić, czy paliwo zostało skradzione, czy nie. Zasadniczo, wyróżnia się dwa główne parametry monitorowane przez system lokalizacji pojazdów GPS – poziom paliwa oraz zużycie paliwa. Pierwszy z nich mówi o tym, ile paliwa jest w zbiorniku pojazdu na podstawie wskazań pływaka w baku. Drugi z parametrów informuje o tym, ile paliwa zostało spalone przez silnik według odczytu z układu wtryskowego. Nie trudno się zatem domyślić, że porównanie tych dwóch parametrów demaskuje każdą kradzież paliwa z samochodu. Naturalną zależnością jest, że ilość paliwa, jaka została spalona przez silnik, musi się równać ubytkowi ze zbiornika.

Magistrala CAN stanowi najbogatsze źródło wiedzy na temat zużycia paliwa w aucie

Systemy telematyczne potrafią zdalnie kontrolować wiele parametrów pracy pojazdu właśnie dzięki komunikacji z komputerem pokładowym – tzw. „magistralą CAN”. Rozwój motoryzacji w kierunku poprawy niezawodności, komfortu i bezpieczeństwa pojazdów wymusił na konstruktorach stworzenie spójnego systemu wymiany danych. W 1981 roku Bosh GmbH rozpoczął pracę nad stworzeniem rozwiązania dla branży motoryzacyjnej pod nazwą magistrali CAN (ang. Controller Area Network). W 1992 roku magistrala CAN wraz z komponentami była gotowa do instalacji w pojazdach. Pionierem w tej dziedzinie okazał się Mercedes-Benz, który po raz pierwszy wprowadził w układach elektronicznych swoich samochodów szeregową magistralę CAN. Efektem tej pracy jest możliwość wymiany danych między pojazdem a zewnętrznymi systemami informatycznymi, jak np. platformy do zarządzania flotą. To właśnie dzięki magistrali CAN przedsiębiorstwa flotowe mogą z poziomu aplikacji internetowych śledzić takie parametry jak poziom paliwa czy spalanie.

Sonda paliwa to alternatywna metoda pomiaru poziomu paliwa w firmowym aucie

Niestety, nie wszystkie pojazdy używane przez firmy posiadają magistralę CAN, a jeśli są w nią wyposażone, to nie zawsze informacje o gospodarce paliwowej są w nich dostępne. W takich sytuacjach z pomocą przychodzą zewnętrzne czujniki instalowane w pojazdach, które dostarczają niezbędnych informacji do terminali GPS. Najbardziej popularnym sensorem jest sonda paliwa, instalowana w baku. Na rynku można spotkać kilka rodzajów sond, różniących się konstrukcją, poziomem dokładności wskazań oraz ceną. Większość sond paliwa jest instalowana wewnątrz zbiorników paliwa, a aby prawidłowo je zamontowana, należy wywiercić otwory w górnej powierzchni baku. Istnieją też sondy ultradźwiękowe, które na specjalnym kleju montuje się od górnej lub dolnej powierzchni zbiornika zupełnie bezinwazyjnie, jednak stosunek ich ceny do jakości nie jest zbyt korzystny.

Jak sonda paliwa mierzy ilość paliwa w zbiorniku samochodu?

Najczęściej spotykanymi są sondy, które wymagają fachowej instalacji wewnątrz baku. Dzieje się tak, ponieważ gwarantują one najwyższy poziom dokładności w akceptowalnej cenie. Sondy paliwa dzielą się ze względu na metodę pomiarową na ciśnieniowe oraz pojemnościowe lub ze względu na format danych wyjściowych – na analogowe oraz cyfrowe.

Montaż sondy pojemnościowej

Sondy pojemnościowe, ze względu na wysoką podatność na błędy i uszkodzenia spowodowane zanieczyszczeniami paliwa są stopniowo wypierane przez bardziej czułe i solidniej wykonane sondy ciśnieniowe. Sonda ciśnieniowa składa się z sensora oraz układu elektronicznego, który przetwarza wskazania czujnika ciśnienia i przekazuje sygnał do lokalizatora. Sensor oraz układ elektroniczny są połączone ze sobą wiązką przewodów obudowanych w stalowej rurce o długości odpowiadającej wysokości zbiornika. Sensor zamontowany kilka milimetrów nad dnem zbiornika mierzy ciśnienie, jakie wywiera na niego ciężar paliwa oraz ciśnienie atmosferyczne. Na górnej powierzchni zbiornika umieszcza się drugi czujnik, który mierzy ciśnienie atmosferyczne na zewnątrz pojazdu. Dzięki temu łatwo ocenić, jaki fragment ciśnienia wywieranego na czujnik jest wywołany ilością paliwa.

Jak zamontować sondę paliwa w aucie?

Montaż sondy paliwa to czasochłonna praca, którą trzeba wykonać precyzyjnie i bez pośpiechu. Głównie ze względu na wysoką cenę sond paliwa o dobrej jakości (ok. 800-900 zł netto) oraz wrażliwość na uszkodzeniasonda musi być zamontowana w zbiorniku prawidłowo. Na samym początku należy określić geometryczny środek zbiornika, w którym będą wykonane odwierty na sensor oraz śruby mocujące, zapewniające stabilizację i uszczelnienie zbiornika.

Sondę paliwa należy montować na środku zbiornika, ponieważ to właśnie w tym punkcie wahania paliwa spowodowane zmianą nachylenia pojazdu w dowolnym kierunku są najmniejsze. Po zlokalizowaniu miejsca montażu sondy i opróżnieniu zbiornika należy wykonać odpowiednie odwierty dbając o to, by wiórki metalu nie dostały się do środka.

Instalacja sondy paliwa

Po wykonaniu odwiertów trzeba dociąć sondę tak, by jej długość była kilka milimetrów mniejsza od wewnętrznej wysokości zbiornika. Na samym końcu należy umieścić sondę w otworze i odpowiednio uszczelnić miejsce montażu, aby paliwo nie wylewało się ze zbiornika podczas jazdy.

Po montażu sondy paliwa trzeba ją skalibrować, by kontrola paliwa była wiarygodna.
Kalibracja paliwa, inaczej zwana litrażowaniem to proces polegający na nauczeniu sondy, jak ma interpretować wskazania z sensora zamontowanego nad dnem zbiornika. Napisaliśmy wcześniej, że sondy dzielą się na cyfrowe i analogowe – różnica polega na tym, że te pierwsze dostarczają do lokalizatora sygnał cyfrowy w protokole RS232 lub RS485, a te drugie w formie napięcia elektrycznego w przedziale 0-10V. Zanim jednak sonda przekaże do terminala GPS wynik – obojętnie czy w formie cyfrowej czy analogowej - musi go odpowiednio zinterpretować.

Montaż sondy w baku paliwa

Kalibracja sondy paliwa nie byłaby konieczna, gdyby zbiorniki miały kształty idealnych prostopadłościanów. Niestety, takie sytuacje się nie zdarzają, dlatego kalibracja sondy paliwa jest obowiązkową czynnością po każdym montażu sondy. Aby poprawnie skalibrować sondę trzeba wlewać do zbiornika drobne porcje paliwa i odczytać informację zwracaną przez sensor. Na samym końcu należy wprowadzić zapisaną konfigurację do sondy lub terminala GPS, by móc dokładnie kontrolować dokładny poziom paliwa w zbiorniku.

Jak można oszukać sondę paliwa?

Niestety, nawet wysokiej jakości sonda paliwa i fachowo wykonany montaż nie gwarantują stuprocentowej ochrony przed kradzieżą paliwa. Metod na oszukanie sondy paliwa jest bardzo wiele, a najprostsza to pobranie pięciu litrów paliwa cztery razy dziennie zamiast dwudziestu litrów jednorazowo. Choć dobrej jakości sonda paliwa w niektórych sytuacjach potrafi wykryć nawet tak niewielki ubytek, to nie zawsze da się odróżnić go od zwykłego przelania się paliwa z jednego zbiornika do drugiego.

Przelewanie paliwa

Nieco bardziej wyrafinowaną metodą kradzieży paliwa jest pobieranie paliwa z przewodu, którym niespalone paliwo wraca do zbiornika w celu ponownego użycia. Cierpliwi kierowcy wyjmują końcówkę tego przewodu ze zbiornika i umieszczają ją w zbiorniczku zamontowanym obok baku. W obu powyższych przypadkach sonda paliwa nie wykaże ubytku paliwa, a złodziej pozostanie bezkarny.

Czy da się kontrolować paliwo w firmowych autach wykorzystując system GPS?

Istnieje bardzo proste rozwiązanie, które omówiliśmy już na początku tego artykułu – kradzież paliwa można wykluczyć lub potwierdzić przez porównanie ubytku ze zbiornika ze spalaniem.

Porównanie ubytku paliwa w systemie Navifleet

Niezależnie od tego, ile paliwa i w jakiej formie zostanie skradzione, jeśli więcej paliwa ubyło ze zbiornika, niż zostało spalone, to bilans zawsze będzie ujemny. Aby zlokalizować kradzież paliwa należy sprawdzić, ile paliwa spalił silnik, a ile ubyło ze zbiornika. Dla zwiększenia poziomu kontroli warto wyposażyć pojazd w zabezpieczenie wlewu paliwa. Każde odkręcenie i zakręcenie baku jest rejestrowane w aplikacji do zarządzania flotą i może wygenerować powiadomienie na e-mail lub sms.

Jak kontrolować zużycie paliwa, jeśli w pojeździe nie ma magistrali CAN lub odczyt jest niedokładny?

Spalanie paliwa wskazywane przez komputer pokładowy jest często niezgodne ze stanem faktycznym. W takich sytuacjach r można dokładnie skalibrować wskazania komputera pokładowego, by odczyty były prawdziwe. Wówczas, pomimo tego że komputer prezentuje niedokładne wyniki, terminal GPS koryguje je na bieżąco według wprowadzonej konfiguracji. Nieco trudniej jest w sytuacji, w której pojazd nie posiada magistrali CAN lub nie da się z niej uzyskać informacji o spalaniu. Ostatnią deską ratunku są przepływomierze różnicowe. Przepływomierz to urządzenie, które mierzy objętość paliwa dostarczaną do silnika i pomniejsza ją o paliwo, jakie z powrotem trafia do baku (stąd miano różnicowego). Przepływomierz przekazuje do terminala GPS dokładną ilość paliwa, jaka została spalona przez silnik.

Podsumowując…

Kontrola paliwa jest najbardziej skuteczna wtedy, gdy do jej przeprowadzenia stosuje się więcej niż jedną formę zabezpieczenia. W samochodach osobowych i dostawczych z reguły idealnie spisuje się magistrala CAN. W pojazdach ciężarowych ze względu na konstrukcję fabrycznych pływaków dobrze jest zainstalować sondę paliwa, by zagwarantować sobie największy stopień ochrony przed kradzieżą paliwa. W najbardziej ekstremalnych przypadkach warto zdecydować się na przepływomierz paliwa, który kontroluje spalanie niezależnie od magistrali CAN.

Artykuł przygotowali specjaliści z firmy Navifleet.pl